12.05.2025

Doğru ve Sağlam Yaşam Hattı Hayata Bağlar!

Yüksekte çalışırken hayatınızı emanet ettiğiniz yaşam hattı sisteminin doğru şekilde kurulması, güvenilir malzemelerden yapılmış olması, düzenli bakımının yapılması ve uluslararası standartlara tam uyum sağlaması hayati önem taşımaktadır.

Bilindiği üzere, yüksekten düşme kaynaklı iş kazaları inşaat sektöründe en yaygın ve en ölümcül iş kazaları arasında yer almaktadır. Bu tür kazaların önlenmesinde, düşmeye karşı koruma sistemleri büyük önem taşımaktadır. Özellikle yaşam hatları, inşaat sahasında çalışanların güvenliğini sağlamak ve olası düşüş risklerini minimize etmek açısından kritik bir rol üstlenmektedir. Doğru tasarlanmış ve standartlara uygun olarak kullanılan bu yaşam hatları, çalışanların hareket özgürlüğünü desteklerken aynı zamanda etkin bir koruma sunar ve iş kazalarının azaltılmasına önemli katkı sağlar.

Yatay ve dikey olmak üzere iki yaygın tipe sahip olan yaşam hattı sistemleri, yüksekten düşme riskini etkin bir şekilde azaltmak amacıyla başta inşaat sektörü olmak üzere pek çok farklı çalışma alanında yaygın şekilde kullanılabilir.

Yatay yaşam hattı, genellikle çalışma alanı boyunca yatay veya hafif eğimli şekilde gerilen esnek ya da rijit düşmeye karşı koruma sistemidir. Bu sistemler, çalışanların geniş bir alanda hareket özgürlüğünü korumasına olanak sağlarken, düşme riski durumunda güvenli bir şekilde tutunmalarını mümkün kılar. Esnek yatay yaşam hatları genellikle çelik halat veya kablo gibi esnek malzemelerden yapılırken, rijit sistemler ise ray ya da benzeri sert yapılar kullanılarak tasarlanabilir. Yatay yaşam hatları özellikle çatı işleri, kalıp montajı, iskele platformları ve diğer yatay yüzeylerde gerçekleştirilen yüksekten çalışma faaliyetlerinde sıkça tercih edilir.

Dikey yaşam hattı ise, düşme riskinin yüksek olduğu dikey veya dikey eğimli yüzeylerde kullanılan esnek veya rijit düşmeye karşı koruma sistemidir. Bu sistemler sağlam yapılar üzerine sabitlenen esnek (halat/kablo tipi) ya da rijit (ray tipi) hatlardan oluşur ve çalışanların tırmanma, iniş veya dikey hareket sırasında güvenliğini sağlar. Kullanıcının bağlı olduğu düşüş durdurucu mekanizma, ani bir düşüş halinde devreye girerek hızla hareketi keser ve olası yaralanmaları önler. Dikey yaşam hatları; merdiven boşlukları, kuleler, asansör şaftları, iskele dikmeleri ve yüksek sütunlar gibi dikey hareket gerektiren alanlarda yaygın şekilde kullanılmaktadır.

Bilindiği üzere yapı işlerinde kullanılacak yaşam hatları ya da TS EN 795 standardı kapsamında C tipi ve D tipi ankraj tertibatları olarak ifade edilen düşmeye karşı koruyucu ekipmanlara dair hükümler, 5/10/2013 tarihli ve 28786 Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin ‘EK – 5 Yapı İşlerinde Kullanılan İş Ekipmanlarının Asgari Sağlık ve Güvenlik Şartları’ bölümünde yer alan ‘Ç) Yaşam Hatları (Ankraj Hatları) için Asgari Şartlar’ başlığı altında düzenlenmektedir.

Ayrıca ilgili yönetmeliğin Ek-4 bölümünün ‘Yüksekte çalışma’ başlığında “c) Çalışanların, çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşmaları uygun araç ve ekipmanlarla sağlanır.”, “ç) Çalışma yerlerinde çalışanların güvenliği öncelikle, güvenli korkuluklar, düşmeyi önleyici platformlar, bariyerler, kapaklar, çalışma iskeleleri, güvenlik ağları veya hava yastıkları gibi toplu koruma tedbirleri ile sağlanır.” ve “d) Toplu koruma tedbirlerinin düşme riskini tamamen ortadan kaldıramadığı,  uygulanmasının mümkün olmadığı, daha büyük tehlike doğurabileceği, geçici olarak kaldırılmasının gerektiği hallerde, yapılan işlerin özelliğine uygun ankraj noktaları veya yaşam hatları oluşturularak tam vücut kemer sistemleri veya benzeri güvenlik sistemlerinin kullanılması sağlanır.” hükümleri bulunmaktadır. Dolayısıyla ilgili hükümler alınacak tedbirlerde öncelik sırasını belirlemekte ve ilk başvurulacak yol toplu koruma tedbirleri olarak belirtilmektedir. Aksi durumlarda ise ankraj noktaları veya yaşam hatları kullanımına işaret edilmektedir. Dolayısıyla, yaşam hatları; toplu koruma önlemlerinin yeterli olmadığı veya uygulanamadığı durumlarda, çalışanların yüksekten düşmeye karşı etkin bir şekilde korunmasını sağlamak amacıyla başvurulan hayati önlemler arasında yer almaktadır. 

İlgili yönetmelikte, “Ç) Yaşam Hatları (Ankraj Hatları) İçin Asgari Şartlar” başlığı altında belirlenen bazı temel esaslar aşağıda özet halinde sunulmaktadır:

✅ Yapı işlerinde, çalışma koşulları ve yapısal özellikler dikkate alınarak EN 353-1, EN 353-2, EN 795 veya CEN/TS 16415 standartlarına uygun yatay ve dikey yaşam hattı sistemlerinin kullanılması zorunludur.

✅ Yaşam hatları, toplu koruma tedbirlerinin alınamadığı veya yeterli olmadığı durumlarda uygun ankraj sistemleri ve kişisel koruyucu donanımlar ile birlikte kullanılmalıdır.

✅ Ankraj sistemleri ve yaşam hatlarının kurulum ve sökümü, özel riskler gözetilerek, üretici talimatlarına uygun şekilde eğitimli kişilerce yapılmalıdır.

✅ Ankrajlar ve bağlantı noktaları, düşmeye karşı koruyucu sistem bileşenlerinin zarar görmesini önleyecek şekilde konumlandırılmalı ve yerleştirildikleri yapı elemanları, olası düşme yüklerine karşı yeterli stabilite ve dayanıklılığa sahip olmalıdır.

✅ Aşağıdaki alanlar düşmeye karşı koruma sistemlerinde bağlantı noktası olarak kullanılmamalıdır: kenar ve balkon korkulukları, taşınabilir merdivenler, tesisat boruları, çatı olukları ve bacaları, diğer bağlantı halatları, televizyon antenleri ile dayanımı yetersiz veya uygun olmayan diğer noktalar.

✅ Yaşam hatları sadece üreticinin belirttiği tertibatlarla kullanılmalı ve seçimde korozyon, yüksek sıcaklık ile olumsuz hava koşulları gibi etkenler dikkate alınmalıdır.

✅ Yaşam hattı ankraj noktaları, düşme mesafesini azaltmak için baş seviyesinin üzerinde ve çalışanların tüm çalışma alanına güvenli erişimini sağlayacak şekilde, sarkaç etkisini önleyecek biçimde planlanıp konumlandırılmalıdır.

✅ Birden fazla yaşam hattı bulunan ve geçiş yapılan alanlarda, çalışanların çift kollu bağlantı halatı kullanarak sürekli bağlı kalmaları ve yeni yaşam hattına bağlandıktan sonra önceki bağlantılarını çıkarmaları sağlanmalıdır.

✅ Yaşam hatları her kullanımdan önce; yırtık, kesik, ısı hasarı, elastiklik kaybı, renk solması, hasarlı bağlantı parçaları, eksik etiket, gevşek halat, korozyon ve üretici talimatlarına uygunluk açısından kontrol edilmelidir.

✅ Her ankraj ve yaşam hattı sistemi, üretici talimatlarına göre yılda en az bir kez detaylı kontrol edilmeli; düşme sonrası deformasyon ve dayanım kaybı tespit edilirse kullanım durdurulmalı, gerekli onarım yapılmadan tekrar kullanıma izin verilmemeli, aksi halde sistem kullanımdan kaldırılmalıdır.

📌 Yukarıda özetlenen genel esasların dışında yönetmelik ekinde dikey ve yatay yaşam hatlarına dair çeşitli özel hükümler de yer almaktadır. Yaşam hatları ile ilgili daha fazla bilgi için internet sitemiz 'Yayınlar' bölümünden de faydalanabilirsiniz.