Yıkım çalışmalarının güvenle yapılabilmesi için yıkım planlanmalıdır. Planlama, çalışmalara katılan ana yüklenici, alt yüklenici, inşaat mühendisi ve makine operatörü gibi bütün ilgili birimler ve kişilerce birlikte yapılmalıdır. Yıkım planında tehlikelerin tanımlamaları, risk değerlendirmesi ve uygun kontrol yöntemleri koordineli bir şekilde belirlenmelidir. Bir yıkım planı bütün alt işverenler ve kendi nam ve hesabına çalışan diğer kişiler de göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır.

Yıkım Planı:

Yıkım çalışmalarında yıkım planı hazırlanmasında fayda görülmektedir. Yıkım planında yapıya ait bilgiler ile iş sağlığı ve güvenliği konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar yer almalıdır. Yıkım planı içerisinde yer alabilecek hususlardan bazıları aşağıda belirtilmiştir:

• Yıkım yapılacak binanın konumu, adresi,

• Zemin kotundan çatıya kadar yapının toplam yüksekliği ve çevre yapılar ile olan mesafeler,

• Yapının tipi, kullanım amacı ve temel inşa malzemeleri,

• Yapının statik bilgisi (taşıyıcı elemanlar, kolonlar, kirişler, akslar),

• Yapının ya da tesisin ana öğelerinin sayısı ve tipi,

• Enkazda özellikle tehlike arz eden malzemelerin uzaklaştırılması ve atılması için yöntem belirlenmesi,

• Şantiye alanına giriş ve çıkış sağlanacak yerlerin belirlenmesi,

• Yıkım çalışmalarının her bir ana aşaması için tayin edilen süre ve iş akışı,

• Kullanılacak koruma aparatları, çitler, panolar ve kurulacak iskelelerin bilgisi,

• Yıkım planını destekleme adına mimari ve betonarme plan, uzman ya da bilirkişi raporları gibi dokümanlar ve fotoğraflar,

• Makina ve araçların birbiriyle ve çevreyle etkileşimi dikkate alınarak hazırlanan trafik yönetimi,

• Yeraltı ve yerüstü ana servis hatlarının durumu,

• Kapalı alanda yapılacak çalışmalar,

• Yıkım bölgesinin çevrelenmesi ve bitişik yapılara olan etkiler,

• Giriş çıkış yerleri ve yaya yollarının belirlenmesi,

• Acil durum prosedürleri.

Güvenli Çalışma Yöntemi:

Yurtdışı uygulamalarında yıkım işleri gibi yüksek riskli yapı işlerine başlamadan önce işverenlerin 'Safe Work Method Statement' yani 'Güvenli Çalışma Yöntemi Beyanı' hazırladığı görülmüştür. Bu beyanın içeriği aşağıdakilerden oluşmaktadır:

• Yapılan yüksek riskli inşaat çalışmasının türünü belirlemek,

• Bu işten kaynaklanan riskleri, sağlık ve güvenlik tehlikelerini belirlemek,

• Risklerin nasıl kontrol edileceğini tanımlamak,

• Kontrol tedbirlerinin nasıl uygulanacağını, izleneceğini ve gözden geçirileceğini tanımlamak,

• Bunları çalışanlar ve çalışan temsilcileri ile istişare halinde geliştirmek.

Güvenli çalışma yöntemi, ana yüklenici ve alt yükleniciler tarafından işyerinde yürütülen bütün yüksek riskli yapı işlerini özellikle aşağıdakileri kapsayacak şekilde hazırlanmalıdır:

• Yüksekte çalışma sırasında düşme riskleri,

• Asbest varlığına bağlı olarak oluşan riskleri,

• Kontrolsüz çökmeleri engellemek için kurulan geçici destekleri,

• Kapalı alanda yürütülen işleri,

• Patlayıcı maddelerin kullanılması,

• Basınçlı gaz dağıtım şebekesinin yakınında yapılan işleri,

• Petrol ya da kimyasal hatların üzerinde veya yakınında yapılan işleri,

• Elektrik tesisatlarının üzerinde veya yakınında yapılan işleri.

Bu durumda ana yüklenici veya alt yükleniciler bir güvenli çalışma yöntemi hazırlamak için işbirliği yapmalıdırlar. Güvenli çalışma yönteminin etkin ve uygulanabilir olması için koordineli hareket edilmelidir.

Asbest sökümü:

Yıkımı planlanan binalarda yetkili bir kişi tarafından asbest mevcudiyetinin tanımlandığından emin olunmalıdır. Asbest kaydı güncel tutulmalıdır. Asbest söküm görevini yürüten kişinin mevzuatta belirtilen lisans ve yeterliliğe sahip olması gerekmektedir.

İşveren, asbest söküm çalışmalarına başlamadan önce iş planı hazırlar ve işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne iş planı ile birlikte bildirimde bulunur.

Bildirimde aşağıdaki hususlar yer alır:

• İşyerinin ticari unvanı ve adresi,

• Sökümü yapılacak asbestin türü ve miktarı,

• Yapılacak işler ve işlemler,

• Çalışan sayısı,

• İşe başlama tarihi ve işin tahmini süresi,

• Asbest söküm uzmanı belgesi,

• Asbest söküm çalışanı belgesi.

İş planında, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için yapılan risk değerlendirmesi çerçevesinde işyerinde alınacak önlemler belirtilir. Bu planda özellikle;

• İşin çeşidi ve tahmini süresi,

• İşin yürütüleceği yer,

• Asbest ve/veya asbest içeren malzemelerin uzaklaştırılmasında kullanılacak metot,

• Asbest sökümü ve uzaklaştırılması işleminde kullanılacak ekipmanın özellikleri,

• İşi yapanların korunmaları ve arındırılmaları,

• İşlem sırasında ortamda veya yakınında bulunan diğer kişilerin korunması,

• Asbest ve/veya asbestli malzemelerin yerinde kalmasının daha büyük bir risk oluşturmadığı haller dışında, yıkıma başlanmadan önce bina ve tesislerden bu malzemelerin uzaklaştırılması işlemlerine ilişkin hususlar yer alır.

İşveren ve/veya temsilcileri, asbest söküm, yıkım, tamir, bakım, uzaklaştırma işlemleri tamamlandığında, işyerinde asbest tozuna maruziyet riskinin kalmadığını belirten ve ölçüm sonuçlarını da içeren bir belge düzenlenmesini sağlar. Akredite olmuş ve Genel Müdürlükçe yetkilendirilmiş laboratuvarlarca düzenlenen bu belge ve ölçüm sonuçlarını içeren rapor işveren ve/veya temsilcileri tarafından Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne teslim edilir.

Bitişik Yapılar:

Yıkım işinin hiçbir süreci herhangi bir binanın yapısal bütünlüğünü etkilememelidir. Yıkım işinin sonucu olarak toprak koşullarındaki değişiklikler ve bu değişikliklerin bitişik binalara etkisi göz önünde bulundurulmalıdır. Bitişik yapılar için gerektiğinde eşit bir şekilde yanal destek sağlanmalıdır. Mevcut yanal destekler bozulmadan önce etkinliği de kontrol edilerek geçici destek montajları yapılmalıdır. Yıkım süreci boyunca bitişik yapıların ve çevredeki binaların titreşim ya da sarsıntı neticesinde olumsuz etkilenmemesi önem arz etmektedir. Hassas ekipmanlar içeren ya da hastane gibi sağlık kuruluşlarının yakınında olan yıkım işlerinde titreşime karşı özel önlemlere ihtiyaç duyulabilir. Yıkım sürecinin hiç bir bölümü komşu yapılara sel ya da su nüfuzuna sebep olmamalıdır.

Temel Hizmetler:

Temel hizmetler borular veya hatlardaki gaz, su, elektrik, telekomünikasyon, kimyasal, yakıt ve soğutucu tedariğini içermektedir. Yıkım planının en önemli unsurlarından biri temel hizmetlerin konumu ve bağlantısıdır. Yüklenici işyerindeki temel hizmetlerin İSG açısından tehlike arz etmediğinden emin olmalıdır.

Bina yıkım işlerinde gerekli olmayan bütün elektrik, gaz, su, kanalizasyon gibi servis hatları yıkım sürecine başlamadan önce kapatılır ya da kontrol altına alınır. Her durumda ilgili kamu kuruluşu önceden haberdar edilmelidir ve servis hattının uygunluğu ilgili kurumun izni doğrultusunda belirlenmelidir. Yıkım işi için ele alınan herhangi bir hizmet örneğin havai elektrik hatları ilgili kurum tarafından gerektiği şekilde ve yeterince korunmalıdır.

Planlama ve Hazırlık:

Yıkım işlerinde uygulama esnasında doğacak tehlike ve riskleri önceden belirlemek ve yıkım anında aksiyon alabilmek adına yıkım başlamadan önce planlama ve hazırlık yapılması gerekmektedir. Yıkımı üstlenen yıkım müteahhiti yıkımın planlama aşamasında bina ile ilgili tehlike ve riskleri ve bunlara karşı önlemleri belirleyen bir hazırlık yapmalıdır. Yapının bütün bileşenleri beklenmedik ani çöküşlere karşı gözden geçirilmelidir. Geçici destekler payandalar ile yapının düşmeye karşı desteklenmesi sağlanabilir. Bodrumların, kuyuların, yeraltı depolarının yeri ve derinliği tespit edilmelidir. Bitişik nizam yapılar, binanın yan komşuları ve diğer yakın mülkler yıkım planlanırken dikkate alınmalıdır.

Tehlikeli Kimyasallar ve Materyaller:

Yıkım çalışmaları tehlikeli kimyasallar ve materyaller içerebilir. Bu tehlikeli maddeler kurşun, asbest, poliklorlu bifeniller (PCB), kontamine (bulaşıcı) toz ve yanıcı maddeler olabilmektedir. Tehlikeli maddelerin taşınması ilgili mevzuat hükümlerine göre yönetilmelidir. Tehlikeli maruziyetler için sınır değerleri aşılmamalıdır. Kimyasallar için malzeme güvenlik bilgi formları (MGBF) oluşturulmalıdır. Yıkım çalışmalarına başlamadan önce bodrumlar ve mahzenler de dâhil olmak üzere işyerinin bütün alanları kontrol edilmelidir. Bu kontrolde:

• Yangın ya da patlama riski oluşturabilecek herhangi bir öğenin varlığı,

• İşyerinin önceki kullanım amacı gereği daha önceden var olan malzemelerin etkisi,

• Herhangi bir toksik, radyoaktif ya da diğer tehlikeli kimyasalların varlığı,

• Herhangi bir patlayıcı içeren tehlikeli malzemeler açıkça belirtilmelidir.

Kimyasallar ve kontrol önlemleri ile ilgili bilgiler malzeme güvenlik bilgi formlarından ya da malzemelerin üzerindeki etiketlerden anlaşılabilir. Bu kimyasallar ile ilgili verilerin bulunduğu doküman varsa kimyasalların depolandığı yerler ve kimyasalların etkileri de tespit edilir. Yıkım yapılacak işyerindeki ana yüklenici işyerindeki bütün çalışanları ve diğer insanları işteki tehlikeli kimyasalların varlığı ve maruziyet için kontrol önlemleri hakkında bilgilendirmelidir. Tehlikeleri en aza indirmek için bir başka yol da çalışanlara uygun, temiz tesisler ve olanaklar sağlamaktır.

Asbest:

Bütün yıkım çalışmalarında yıkım işine başlamadan önce asbest varlığı tespit edilmelidir. Yüklenicinin asbestin varlığının tespit edilmesi ve insanlara duyurulması ile ilgili belirli sorumlulukları vardır. Yapıda bulunan bütün asbest yıkım başlamadan önce çıkartılmalıdır. Yapının belirli bir bölümü yıkılacaksa sadece o bölgedeki asbest sökülebilir. Yıkım planı hazırlanırken asbest ile ilgili aşağıdakiler göz önünde bulundurulur:

• Binanın yaşı itibariyle asbest ve diğer tehlikeli materyallerin varlığı,

• Ulaşılması mümkün olmayan ama asbest olması muhtemel yerlerin belirlenmesi,

• Eğer asbest mevcutsa yıkıma başlamadan önce asbestin sökülmesi,

• Asbestin yerinin ve tipinin tespiti,

• Asbestin miktarı,

• Asbestin söküm esnasındaki etkileri.

Asbeste erişim için güvenli yollar tercih edilmelidir. Gerekirse ilave yapılar kullanılarak asbeste erişim sağlanır. Örneğin duvar boşluğundaki asbeste ulaşmak için duvarın bir parçası yıktırılabilir. Çalışanlar sağlıklı çalışabilmek için işyerindeki asbestin bulunduğu yerlerin tespit edilmesini beklemeleri gerekmektedir. İşyerinin herhangi bir bölümünde asbestin varlığı ile ilgili şüphe varsa ya da asbestin varlığı kontrol edilemeyecek şekilde ulaşılamayan bir bölgedeyse orada asbest varlığı kabul edilir.

Kurşun:

Kurşun varlığı yıkım çalışmalarında asbest kadar yaygın olmasa da bazı yapılarda karşımıza çıkmaktadır. Kurşun, boya, sıhhi tesisat boruları, cam ve pencerelerde bulunabilir. Bir yapının yaşı içerdiği kurşun miktarı ile doğrudan ilişkili olabilir. Kurşun varlığından şüpheleniliyorsa test yaptırılmalıdır. Kurşun içeren yapıların yıkımında aşağıdaki temel önlemler alınmalıdır:

• Kurşun tozu oluşumunu minimize etmek,

• İş esnasında ve sonrasında çalışma alanlarını temizlemek,

• Uygun KKD kullanmak,

• Kişisel hijyenin sürdürülmesini sağlamak.

Çalışma Sahasının Güvenliği:

Yetkisiz personelin sahaya girişlerini önlemek için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Yıkım çalışması yapılan yerin çevresinde bulunan çalışanlar, yüksekten cisim düşmesi nedeniyle oluşacak risklerden arındırılmalıdır. Düşen cisimler için özel olarak güvenli bir alan belirlenebilir. Bu alana çalışanların girmesi yasaklanmalıdır. Bu alanlar gerektiğinde ve yıkım ilerledikçe genişletilebilir ya da daraltılabilir.

Yasak Bölgeler:

Yasak bölgeler için planlama yapılırken aşağıdakiler dikkate alınabilir:

• Uyarı işaretleri ve kontrol noktalarıyla güvenli olmayan ve izinsiz yaya ve araç girişleri engellenir.

• Çalışanlara ve ziyaretçilere yasak ve güvenli bölgeler ile ilgili devamlı bilgilendirme yapılır.

Güvenli mesafe korunarak enkazın sıyrılması, sökülmesi, taşınması; yıkım makinesi ve banta ulaşım; zayıflatma işlemleri ve sonrasında kontrollü çöküşü gerçekleştirmek gibi işlemler yapılırken yasak bölgelere yaklaşım gerekli olabilir.

Halka açık alanlarda geçişler ve koruma:

Yıkım alanına bitişik kaldırım, araç yolu gibi bölgeler halkın güvenliği için yıkım etkilerine karşı korumaya alınır. Korunma tedbirleri seçilirken cisim düşmesi, gürültü, toz gibi etkenler göz önünde bulundurulur. Bu önlemler yıkıma başlamadan önce alınır ve yıkım esnasında devamlı kontrol edilerek gerektiğinde iyileştirilir. Bu güvenlik önlemleri tepeden cisim düşmelerine karşı tahta perde ya da bir sundurma olabileceği gibi halkı sahadan tamamen uzak tutacak yol kapatma şeklinde de olabilir. Halka açık kaldırımlarda tepeden koruyucu yapılar ve çevreleyici çitler koruma sağlar. Koruyucu yapılar yukarıdan düşebilen cisimlerin ağırlığına göre tasarlanmalıdır. Yıkım alanına izinsiz girişler ciddi yaralanmalara ve ölümlü kazalara neden olabilir. Giriş çıkış noktaları devamlı izlenmelidir.

Araç, Makine ve Ekipmanlar:

Yıkım işlerinde kullanılan araç, makine ve ekipmanlarından bazıları şunlardır:

• İş makinaları, mobil tesis ve araçlar,

• Yük ve insan asansörleri,

• Komprasörler,

• Jenaratörler,

• Balyoz,

• Hilti,

• Kirko,

• Demir kesme için kullanılan oksijen tüpleri,

• Beton testereler,

• İskele ve merdivenler.

Yıkım işlerinde kullanılan mobil araçların başında lastik tekerlekli ve paletli ekskavatörler gelmektedir. Vinç, ekskavatör, buldozer gibi büyük mobil araçlar için işe başlamadan önce güvenli çalışma yöntemleri belirlenmelidir. Büyük mobil araçların çalışması esnasında, hem saha içinde hem de sahaya geliş gidiş esnasında oluşacak trafiği yönetmek büyük önem taşımaktadır.

Enkazın Kaldırılması:

Yüklenici yıkıntı atıklarını işyerinden uzaklaştırırken gerekli bütün güvenlik önlemlerini almak zorundadır. Herhangi bir kazaya mahal vermemek adına ve acil durumlara karşı giriş çıkışları devamlı açık tutmak için yıkım ilerledikçe enkaz kaldırılmalıdır. Yıkıntı malzeme çevrelenmiş alan (yasak bölge) ya da güvenli bir oluk haricinde serbest düşmeye bırakılmamalıdır. Yıkıntılar belirlenmiş enkaz bölgesine düşer. Bu sayede çalışanlar ve civarda bulunanlar riskten korunmuş olur. Enkaz bölgeleri açıkça belirtilmiş olsa dahi kopan parçaların sekerek çalışanlar ve diğer kişilerin yaralanmalarına karşı önlemler alınmalıdır. Asansör ya da merdiven boşlukları gibi döşemedeki boşluklar molozun uzaklaştırılmasında kullanılabilir. Bu boşluklar uygun araçlara tampon yapılır. Gerekli işaretleme levhaları ile çalışanlar uyarılır. Enkazın uzaklaştırılmasında kullanılan oluklar toz ve gürültü seviyesini sınır değerlerde tutacak şekilde tasarlanmalıdır. Olukların üst ağzında çalışanların düşmelerine mahal vermeyecek şekilde kapak olması gerekmektedir. Oluklar molozun serbestçe sıkışmadan aşağıya ulaşmasını sağlayacak şekilde ve molozun ağırlığı hesaba katılarak tasarlanmalıdır.

Yüksekte Çalışma:

Yıkım işyerinde seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma; yüksekte çalışma olarak kabul edilir. Düşme riskine karşı aşağıdaki önlemler alınır:

• Çalışmaları zeminde yaparak yüksekte çalışma riskini ortadan kaldırmak,

• Giriş ve çıkışlarda sağlam yapıları kullanarak güvenliği sağlamak,

• Güvenlik sistemleri geliştirmek ve sürdürmek yoluyla düşme riski minimize etmek,

• Düşmeyi önleyici araçları kullanmak (korkuluk ve geçici platformlar),

• Güvenlik ağları gibi düşme durdurucu sistemler kullanmak,

• Yaşam hatları gibi konumlandırma sistemleri kullanmak.

Elektrik:

Elektrik işleri bütün yıkım çalışmalarında yüksek risk içeren faaliyetlerdendir. Çalışmaya başlamadan önce elektrik işleriyle ilgili güvenli çalışma yöntemi oluşturulması gerekmektedir. Elektrik güç kaynakları yeraltı ve yerüstünde olabilen ve büyük tehlike arz eden ekipmanlardır. Elektrik hatlarına temas doğrudan elektrik şoklarına, patlamalara ve yanmalara sebep olabilir. Elektrik hatları yakınlarındaki çalışmalarda belirli kontrol tedbirleri uygulanır. Yerel elektrik sağlayıcıları ile görüşerek gerekirse onlar tarafından yerinde inceleme yapılması sağlanır. Yıkıma başlamadan önce şantiyeye gelen elektrik iletim hatları yetkili kişi ya da kurumlar tarafından kesilir.

Fiziksel Faktörler:

Yıkım çalışmalarında tehlike ve riskler belirlenirken üzerinde durulması gereken bir diğer konu da fiziksel faktörlerdir. Bu başlık altında incelenebilecek toz, gürültü, titreşim ve ergonomik problemler yıkım işi boyunca sıklıkla karşımıza çıkmakta ve çalışan sağlığını olumsuz etkilemektedir. Elle taşımanın yapıldığı işlerde forklift, asansör benzeri kaldırma araçları kullanmak ergonomik problemlerin önüne geçmede kolaylık sağlayacaktır. Yıkım sonrası demir kesimi yapılırken çalışanın göz sağlığını koruyucu ekipman kullanılması, kırım ve yıkım esnasında oluşacak toz ve gürültüye karşı alınacak önlemler bu başlıkta incelenmelidir.

Acil Durumlar:

Yıkım çalışmalarına başlamadan önce yıkım sahasından geçen elektrik ve doğalgaz hatlarının bağlantısı kesilmelidir. Böylelikle bu konuda meydana gelebilecek yangın riski ortadan kaldırılmaktadır. Fakat yıkım sahasında kontrol altına alınamayan ya da kullanılan makine ve ekipmanlardan kaynaklı yangın riski her zaman mevcuttur. Bu açıdan yangına karşı önlemlerin alındığından emin olunmadan yıkım işine başlanılmamalıdır. Yangın konusunda alınacak önlemler ve diğer acil durumlar konusu bu başlık altına incelenmektedir.

Günümüzde yapıların tamamen ya da kısmi yıkımı için farklı metotlar kullanılmaktadır. Bu metotlar ayrı ayrı uygulanabileceği gibi aynı yıkım çalışması içinde birden fazla metot belli bir sıra dâhilinde kullanılabilmektedir. Yıkım sırası; inşaat türü, konum ve seçilen yıkım metodu gibi unsurlara bağlıdır. Binalar ve yapılar genellikle inşalarının ters sırasına göre yıkılmalıdır, buna 'sıralı yıkım' adı verilir. Sıralı yıkım; yıkılacak, bina ya da yapının çatısı veya üstünden başlamak suretiyle, çok katlı bina ya da yapılar kat kat yıkılmalıdır. Alınacak kontrol önlemlerinde, kullanılacak yıkım metodu ya da metotları temel alınır. Bununla birlikte, yıkılacak bina ya da yapının bütün bileşenleri için güvenli ve stabil şartlar sağlandığı ve yapının bir kısmı ya da tamamında oluşabilecek beklenmeyen çöküşler önlendiği sürece, hangi metodun kullanılacağının önemi yoktur. Yıkım endüstrisinde kullanılan bu metotlar genel olarak aşağıdaki başlıklar altında incelenmektedir.

Elle Yıkım:

Elle yıkım makineyle yıkımın mümkün olmadığı durumlarda yapılan ilkel bir yıkım yöntemidir. Ülkemizde küçük çaplı yıkımlarda hala kullanılan bu metot büyük risk faktörleri içermektedir. Elle yıkım, hilti, kompresör, matkap, balyoz, kazma gibi el araçlarının kullanıldığı teknikleri içermektedir. Elle yıkım, diğer ana yıkım aktivitelerinde olduğu gibi beklenmeyen çökme, devrilme, objelerin düşmesi, toz, gürültü, titreşim ve tehlikeli kimyasallara maruz kalma gibi birçok tehlike barındırmaktadır. Plansız çökme risklerinin üstesinden gelmek için, bina çatı, duvar ve zeminlerinin koşulları yıkım işine başlanmadan önce bu konuda uzman bir ekip tarafından değerlendirilmelidir. Yapı elemanları yıkımının elle yapıldığı yerlerde; beton kırımı yapılırken donatı kesilmemelidir. Öngermeli ve ardgermeli beton yıkım işlerinin yapıldığı yerlerde, yetkili kişi talimatlarına ve yıkım sırasına riayet etmek gereklidir. Yıkım işlemi başlamadan; insanların girmesini önlemek amacıyla, molozların döküleceği alan sınırları belirlenmeli ve işaretler dikilmelidir.

Çatıları Elle Yıkımı

İnsan ve objelerin düşme riskinin kontrolü çatı işi için önemli bir etmendir. Çatı yıkımının mekanik anlamda yapılamadığı veya çatı altından sökümün uygun olmadığı durumlarda, çatının kaldırılmasında en uygun metot kullanılmalıdır. Örneğin, çatı destekleri geçici çalışma platformları ile dikkatlice kaldırılmalıdır. Desteklerin kaldırılmasının duvar stabilitesini bozmadığından emin olmak önemlidir.

Çatı yıkım veya sökme işine başlamadan önce değerlendirilmesi gerekenler şunlardır:

• Yüksekten düşme ve yüksekten cisim düşmesi,

• Yapısal stabilite,

• Çatı malzemesinin dayanımı, durumu ve kırılgan çatıların tanımlanması,

• Vinç erişimi,

• Şantiye güvenliği,

• Düşme koruması gereksinimleri, çevre koruması, sabit hatlar için sağlam dayanak noktalarının bulunması, sargı makarası, halatlar ve çatı yapısına uygun güvenlik ağları gibi detaylar,

• İnsanların güvenlik ağları veya tam vücut emniyet kemerinden kurtarılması yönündeki prosedürler,

• Çatı kafesi veya güvenlik kafesinin durumu,

• Ekipman veya malzemelerin çıkarılması ve indirilmesi için kullanılacak metotlar,

• Ergonomik problemler,

• Yakında bulunan elektrik hatları,

• Çalışanların yetkinliği.

Kırılgan Çatılar:

Çatı üzerinde çalışmadan önce, çatının üzerinde çalışmak için uygunluğu, çatıda herhangi bir kırılabilir materyal olup olmaması ya da çatının tavan penceresi veya yıpranmış bir alan gibi kırılgan bir bölüme sahip olup olmadığı tetkik edilmelidir. Kırılgan ve hassas çatı malzemesinde, asbestli çimento, selüloz çimento, cam paneller, cam yünü, akrilik veya benzer sentetik dökülmüş ya da bu malzemelerle yapılmış bir üretim bulunabilir. Eğer çatı malzemesi asbest içeriyorsa, çalışmalar bu konuda hazırlanmış mevzuat ve güvenli çalışma yöntemlerini içeren gereklilikler dikkate alınarak gerçekleştirilmelidir. Kırılgan çatının herhangi bir kısmına yakın yerlerde yapılması gerekenler şunlardır:

• Çatı altından kırılgan çatı materyalinin uzanımının incelenmesi, çatı güvenlik kafesinin bulunması ve yapılan tamiratlar ve çatı materyalinin yapısal stabilitesinin belirlenmesi,

• Çalışmanın geçici çalışma platformundan tamamlanması,

• Kalıcı yürüme yollarının sağlanamadığı yerlerde, çatıdaki herhangi bir çalışma alanına giriş ve çıkışların geçici yürüme yolları ile sağlanması,

• Çatı eğiminin 1/6'yı geçtiği çatılarda yürüme yollarının güvenli hale getirilmesi ve kaymayı önleme amacıyla düzenleme yapılması,

• Çatı açısının 35 dereceyi geçtiği çatılarda geçici çatı merdivenleri kurulması,

• Düşmeye karşı güvenlik önlemleri sağlanması.

Çatı erişimi:

İşveren, işi yürüten kişi ya da çatı üzerinde çalışacak personelin; yerden çalışma alanına erişimin güvenli olması ve risk teşkil etmemesi konusunda gerekli tedbirleri almalıdır. Erişim düzenlemeleri; personel asansörü, iskele, geçici çalışma platformları ve merdivenler olabilir.

Çatı aşığı araçları:

Çatı aşığı araçları, çatı aşıklarının üzerinde hareket ederek yük taşıması için tasarlanmış makinalardır. Çatı işçilerine destek amaçlı kullanıldığı yerlerde, uygun emniyet kemeri ankraj noktaları sağlanmalıdır. Çatı aşığı araçları çatı yapısına yerleştirilmeden önce yetkili bir personel çatı yapısının, kullanılacak aşık aracına ve yük taşımasına uygunluğunu değerlendirmelidir. Çatı aşığı aracı, üzerinde yük taşımaya dayanmalı ve çatı yüzeyinde hareket ederken malzeme veya personeli güvenli şekilde taşımaya uygun olarak tasarlanıp üretilmiş olmalıdır.

Duvarların elle yıkımı:

Yıkım işine başlanmadan önce pencereler, kapılar ve girişlerden camlar çıkarılmalıdır. Duvarlar ve eğik duvarlar sıra sıra yıkılmalıdır. Bütün çalışma güvenli çalışma platformlarından gerçekleştirilmelidir. İşçiler duvar veya yıkılacak bölme üstünde çalışmamalıdır. Duvar ya da bölme, yıkıma karşı yatay yük rüzgâr ve diğer kuvvetlerle etkili bir şekilde desteklenmediği takdirde ayakta kalmasına izin verilmemelidir. Yıkım çalışması, duvarların, kolonların, sütunların ya da diğer dikey yapısal elemanların sıra sıra yıkımını içeriyorsa, yıkım yüklenicisi şunları kontrol etmelidir:

• Düşme, çökme, sıçrama ile insanlara ya da mülklere risk oluşturabilecek malzemeler elenmeli ya da en aza indirilmeli,

• Bina ya da yapıdan kalan bölümler düşme veya rüzgâr gibi çevresel faktörler sonucu oluşan yüklenmelere, çarpmalara ve titreşime karşı direnebilmeli.

Zemin ve zemin elemanlarının elle yıkımı:

Bütün zemin ve yüzeyler, işçileri, makinaları, araç ya da malzemeleri taşımak için kullanılacağından bütün bu yükleri taşıyıp taşıyamayacağı hesaba katılmalıdır. Asma döşeme ve destekleyen üyeler işçiler makinalar ya da düşen veya biriken enkaz/malzeme ile yüklenmemelidir. Bu durum aşırı derecede eğilmeye, kalıcı sakatlığa ya da çökme tehlikesine sebebiyet verebilir. Eğer su kullanıldıysa ağırlığı artan sulu enkaz hesaba katılmalıdır. Zemindeki bir insanın düşebileceği kadar olan açıklıklar için düzgün bir şekilde tedbir alınabilir ya da üzeri tahta ile kapatılarak, kapağın kazara kaldırılmaması için güvenliğe alınabilir. Zemindeki açılıkları örten kapak ya da tahta, üzerine gelecek yüke dayanabilecek yeterli dayanımda olmalıdır, yükselen çalışma platformları, insan ve malzeme ağırlıklarına dayanabilmelidir. Düşme alanları izole edilmeli ve/veya işçileri ve halkı düşen objelerden koruma amaçlı güvenlik tedbirleri alınmalıdır. Beton zemin kaya delgisiyle kırılırken, uygun çelik destek çökme ya da kişinin zeminden düşmesini önleme amaçlı olarak solda bulunmalıdır.

Yapı iskeletinin elle yıkımı:

Herhangi yapı iskelet elemanı yıkılmadan veya kaldırılmadan önce, binanın geri kalan kısmının çökmesini önleyecek bütün makul uygulanabilir önlemler alınmalıdır. Yetkili bir kişi (örneğin inşaat mühendisi), yapı iskelet elemanlarını keserken gerekecek destekleri belirleyecek bir değerlendirme yapmalıdır. Güvenli ve etkili bir destekleme yapılmadan iskelet elemanları kesilmemelidir. İskeletin serbest bırakıldığında ya da kaldırıldığında oluşabilecek ani fırlama, bükülme, çökme ya da başka bir istenmeyen hareketin önlenmesi için tedbirler alınmalıdır. Yıkılmayan herhangi bir iskelet elemanı aynı konumunda güvenli bir şekilde kalmalı yada gergilenmeli, bunun dışında herhangi olumsuz hava şartında stabil olarak kalacağından emin olunmalıdır. İskelet elemanları kontrollü bir şekilde indirilmelidir. Yüklemenin kontrollü olmasının gerekli olduğu durumlarda, bağlama ipleri kullanılmalıdır.

Mekanik Yıkım:

Mekanik yıkım ülkemizde en çok kullanılan yıkım metodudur. Patlayıcı madde kullanarak yıkım yönteminden ekonomik olması, elle yıkıma has risk faktörlerinin kısmen arındırılmış olması ve kolay ulaşılabilir olması mekanik yıkımı cazip kılan etmenlerin başında gelmektedir. Mekanik yıkım, ekskavatör, vinç, buldozer ve kepçe gibi hareketli yıkım makinaları ile yapılmaktadır. Tüm hareketli yıkım makinaları operatörü koruyacak güvenlik yapıları ile donatılmış olması gerekmektedir. Bu yapılar aşağıda listelenmiş olan riskleri tamamen ortadan kaldırabilecek ya da minimize edecek standartlarda dizayn edilmiş olmalıdır:

• Yuvarlanma sonrasında gerçekleşecek olan kabin hasarı,

• Kabin üzerine düşen objeler,

• Kabini delip geçebilen objeler,

• Tehlikeli seviyedeki sesler.

Yıkım, sistematik ve seri olacak şekilde planlanmalıdır. Özetle yapı, inşa edildiği sıranın tersinde yıkılmalıdır.

Asma zeminler üzerinde çalışma:

Asma zeminler ve bunların destek üyeleri, çalışanlar, makinalar, moloz ve diğer malzemeler ile aşırı yüklenmemelidirler. Yıkım esnasında su kullanımı var ise, suyun moloza katacağı ekstra ağırlık hesaba katılmalıdır. Eğer hareketli yıkım makinaları asma zemin üzerinde çalışacak ise, yetkili bir kişinin (örneğin inşaat mühendisi) aşağıda sıralanmış olan öğeleri hesaplayıp doğrulamış olması gerekmektedir:

• Kullanılacak olan hareketli yıkım makinasının tipi, boyutu, ağırlığı ve kullanım şekli,

• Asma zeminin, yıkım makinasının statik ve hareketli haldeki yükü ile zemin üzerinde birikecek olan molozu taşıyabilme kapasitesinin hesaplanması.

Hareketli yıkım makinaları, asma zeminler arasında yük vinçleri ya da bu iş için üretilmiş rampalar yardımı ile taşınmalıdır. Yük taşıyıcı araçların asma zemin üzerinde kullanılması durumunda, saha yetkilisine gerekli bilgilerin verilmiş olması gerekmektedir. Asma zemin üzerinde hareketli yıkım makinaları kullanılırken, yetkili kişi gerekli raporlara dayanarak aşağıda sıralanmış maddelerin doğruluğundan, güvenli çalışma yöntemi beyanına göz atarak emin olmalıdır:

• Eğer iş için belirtilmiş olan yıkım makinasında değişikliğe gidilmiş ise, yeni makinanın raporlarda hesaplamaları yapılmış eski makina ile birebir uyumlu (tip, ağırlık, boyut vb.) olması,

• Saha yetkilisi ile yıkım makinası operatörü arasında, makinanın çalışması esnasında etkin bir şekilde iletişimin sağlanabilmesi,

• Molozun her kattan kademeli bir şekilde temizlenmesi,

• Güvenlik, depolama alanları ya da yıkım haricindeki bölgelerin, çalışanları ve kamuyu düşen malzemelere karşı koruyabilecek güvenlik önlemleri ile donatılmış olması.

Duvarların yıkımı için hareketli bir yıkım makinası kullanılacak ise (örneğin hidrolik kayaç kırıcılı ekskavatör), asansör boşlukları, merdiven boşlukları ve diğer yapı içi boşlukların etrafındaki duvarların, zeminden en az 100 cm yükseklikte, bariyer oluşturarak çalışanların ve malzemelerin bu boşluklardan düşmesini önleyecek şekilde bırakılması gerekmektedir. Geriye kalan bu duvarlar, daha sonra bir alt zeminin yıkımı esnasında güvenli bir şekilde yıkılabilir. Güvenlik, depolama alanları ya da yıkım haricindeki bölgelerin, çalışanları ve kamuyu düşen malzemelere karşı koruyabilecek güvenlik önlemleri ile donatılmış olması gerekmektedir. Duvarlar, biriken yıkıntı malzemeler ile göçüğe sebebiyet verebilecek kadar ağır yanal yüklerle yüklenmemelidirler.

Yıkım makinası ve eklentilerinin kullanımı:

Tüm makina eklentilerinin üretici yönergelerine göre sağlam şekilde montaj edilmesi gerekmektedir. Yapılacak işe uygun eklentiler kullanılması gerekli olup, eklentilerin kendilerine ve dolayısıyla da yıkım makinalarında zarara sebebiyet verecek şekilde kapasitelerini zorlamaktan kaçınılmalıdır. Yıkım makinası kolon ya da duvar gibi düşey yapıları yıkarken, yıkılacak olan yapının operatör ya da yıkım makinası üzerine düşerek zarar verebilecek kadar yüksek olmaması gerekmektedir. Güç uygulanarak (çekme, makaslama) birbirinden ayrılması planlanan yapı öğelerinin etkin bir biçimde desteklenmesi ya da düşmeye izin verilmesi halinde yıkım makinalarının, çalışanların ve diğer insanların hayatını tehlikeye atmayacak önlemler alınması gerekmektedir. Çalışanları ya da çevredeki diğer insanları koruyacak gerekli güvenlik önlemleri ile donatılmış harici bölgeler oluşturulması gerekmektedir. Mekanik yıkım esnasında düşen molozların zarar verme ihtimalinin bulunduğu alan içerisinde hiçbir insan bulunmamalıdır. Makaslama ya da çekme yöntemleri uygulanırken, kopup fırlayabilecek metal parçaların (vida vb.) ulaşabileceği alanlar içerisinde hiçbir çalışanın bulunmaması gerekmektedir.

Kontrollü çökme:

Kontrollü (suni) çökme anahtar yapı elemanlarının sistematik bir şekilde kaldırılmasını ve binanın bir kısmının ya da bütününün kontrollü çökmesinin sonucu olacak bir kuvvetin uygulanmasını içerir. Bu yöntem kullanılmadan önce yapı mühendisi gibi uygun tecrübeye sahip yetkili kişilerden uzman tavsiyesi alınmalıdır. Suni çöküş metotları sadece makul düzeydeki sitelerde müstakil ve izole yapılar üzerinde kullanılmalıdır. Çöken malzemenin içine düşeceği yeterli boş alan olmalıdır. Bu alan çöken malzemeyi içerebilecek kadar geniş olmalıdır. Çöken malzemenin çöküş öncesinde güvenli bir mesafeye kaldırılması için etkin bir donanım ve personel gereklidir.

Yük azaltma:

Kendi tasarım yüklerini taşımayan yapılar kasıtlı çöküş öncesi zayıflamış olabilirler. Bu ön zayıflama yük taşıyan üyelerin kısmi kesimi veya iskelet üyelerinin çıkarılmasına rağmen dikkatlice planlanmalıdır. Kalan yapı, gerçek çöküş başlayana kadar oluşacak rüzgâr veya darbe yüklerine dayanacak yeterli dayanıma sahip olmalıdır. Ölü yük, yapı iskeletinin yıkılmasından önce çatı, kaplama, duvarlar, makine ve fazla malzemelerin sistematik olarak sökülmesiyle azaltılabilir. Ağır yükler bazen hareket başlamadan önce yapının çöküşünü indüklemek için yüksekte bırakılırlar. Eğer bu sistem kabul edilirse erken çöküşü önlemek için inşaat mühendisi gibi yetkili bir kişi tarafından dikkatlice analiz edilmelidir.

Halat, zincir ve sapanların çekilmesi:

Eğer yapının yıkımı için halat, sapan ve zincir ile çekme uygulanıyorsa çekme aracı üzerinde bulunduğu yüzeyden kaldırılmadan gerekli gerilimi uygulamak için tasarlanmış makina veya güvenli demirlemiş vinç olmalıdır. Halat, zincir ve sapanın yatay çekme mesafesi, çekilen en yüksek mesafenin en az iki kat mesafesi kadar olmalıdır. Bir arıza durumunda halat, askı veya zincir vurulan yerde hiçbir çalışan olmamalıdır. Makine operatörü halat kopmasından ve enkaz düşmesinden korunmalıdır. Yasak bölgeler yıkım çalışmasının yakınında çalışan insanların güvenliğinin korunmasının gerekli olduğu yerlerde kurulmalıdır. Duvar söküm işine başlamadan önce yüksekliği, genişliği ve yapısı dikkate alınarak uygun kesitler halinde ayrılmalıdır. Eğer bu bölümleri ayırmak mümkün değilse halat ya da zincir ilk çekmenin yapıldığı ilgili bölümlere eklenmelidir. Zincir ya da halatın serbest uçları yapıdan güvenli bir mesafeye bırakılmalıdır. Dikey donatı demirleri duvarın kenara çekilmesinden sonraya kadar sökülmemelidir. Mekanik yıkımda kullanılan bütün halat zincir ve sapanlar standartlara uygun olmalıdır.

Patlayıcıların Kullanımı:

Patlayıcıların kontrollü uygulanmasında hangi patlayıcıların kullanılıp kullanılmayacağına karar vermeden önce mutlaka bu konuda uzman bir kişiye danışılmalıdır. Onaylanmamış ve yasal olmayan hiçbir patlayıcı yıkımda kullanılmamalıdır. Patlayıcıların kullanılmasını içeren yapı işi yüksek riskli yapı işi olarak tanımlanır ve iş başlamadan önce bir güvenli çalışma yöntemi beyanı hazırlanmalıdır. Tüm patlayıcı maddelerin, depolanması, taşınması ve kullanımı yasal şartlara uygun gerçekleştirilmelidir. Patlayıcı maddenin yıkım alanına getirilmesinde Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik hükümleri esastır. Patlayıcılar yalnızca patlayıcı kullanımı lisansına sahip ve bu konuda deneyimli uzman kişiler tarafından kullanılmalıdır. Patlayıcıların yıkım çalışmasında kullanılması halinde lisanslı uzman kişi patlama yönetim planı geliştirmelidir ve patlayıcı ile yıkımın bütün sonuçlarından sorumludur.

Özel yapılar, yapımda kullanılan malzemelerin özellikleri ve yapım tekniğinden dolayı ayrı bir başlıkta ele alınmıştır. Özel yapılara aşağıdakiler örnek gösterilebilir:

• Ardgermeli ya da öngermeli yapı,

• Prefabrik beton panel ve iskeletli yapılar,

• Sıkıştırılmış yüzey yapıları (örneğin kuvvetlendirmek için kaplamaya, giydirmeye, katlı fırınlamaya dayanan yapılar),

• İskelet tarafından asılı bir şekilde olan veya merkez yapı tarafından desteklenen katlar veya çatılar gibi asılmış yapılar.

Özel yapıların güvenli bir şekilde yıkımı için doğru planlama gerekir. Uygun yıkım metodu, başlanması düşünülen işin öncesinde seçilmelidir. Önerilen yıkım metodunun seçilmesi, uzman bir kişi tarafından yıkım planının hazırlanması ve değerlendirilmesi bu süreçte yardımcı olabilir. Özel yapılar için güvenli çalışma yöntemi beyanı hazırlanmalıdır.

Ön germe, donatı çubukları yerine kopma dayanımı çok daha yüksek olan halatların kullanılarak verilen germe kuvvetinin prefabrike beton elemana aktarılması ve bu yolla taşıma kapasitesinin sağlandığı yöntemdir. Bu yöntem kullanılarak büyük açıklıkların normal betonarme kirişlere göre daha küçük kesitlerle geçilmesi mümkün olmaktadır.

Sağlık ve güvenlik açısından risk teşkil eden kirişlerdeki depolanmış yüksek düzeydeki potansiyel enerjinden dolayı gerilmiş kirişlerin kontrollü kaldırılması gerekir. Bu enerji maddi hasara neden olabilir. Kirişler onları zayıflatan ve yapısal bütünlüğü azaltan aşınmaya tabi olabilir. Koşullar tek bir yapı için geniş ölçüde değişebilir olsa bile hasar genellikle dışarıdan belli değildir. Öngermeli ve ardgermeli yapı elemanlarının yıkımından önce yapı elemanlarına ait aşağıdaki dokümanların tamamı gözden geçirilir:

• Yapıya ait planlar, gerilme çeşidini anlamak için kullanılan tasarımlar ve özellikler, taşınan yük, ankraj noktaları, kirişlerin sayısı,

• Bağlantı noktaları hakkında bilgi veren fotoğraflar, çizimler, yapının sekansı.

Orijinal tasarım ve su yalıtımına uymayan bariz ayrılmalar ve yüklerin doğrulanması için görsel kontroller yapılmalıdır. Bina genelindeki koşulları değerlendirmenin yanı sıra örnek bir bölge seçerek herhangi bir kiriş zayıflaması veya kırılmasını değerlendirici test yapılmalıdır. Kaplama kirişler içerisindeki rutubet ölçülmelidir. Beton örtüsünün azaltıldığı yerlerde ve yaya yollarına bitişik konumlarda, çelik plakalar veya diğer kısıtlama önlemleri kullanarak uygun kontrol önlemleri yerine getirilmelidir. Bu önlemler kişisel yaralanma risklerini ya da kirişlerde depolanan enerjinin açığa çıkmasından kaynaklanan maddi hasarı en aza indirir.

Yangın Hasarlı, Harap ve Çürük Binaların Yıkımı:

Yangın hasarına bağlı yapısal sorunların, çürük ya da harap olmuş binaların tespiti için bir değerlendirme yapılmalıdır. Yangın hasarlı, harap ve çürük binalar mümkün olduğu ölçüde mekanik yıkım kullanılarak yıkılmalıdır.

Asansör Şaftı Yıkımı:

Asansör şaftı, kabini, karşı ağırlıkları, elektrik beslemesi de dâhil olmak üzere bütün asansör tertibatı özel yapılar içine girmektedir. Genel olarak yıkım prosedürleri aşağıdakileri içermelidir:

• Bütün bölgelerdeki elektrik gücünün kesilmesi ve asansör kabinine geçici destek uygulanması,

• Uygun bir seviyede denge ağırlıklarının düşürülmesi ve tamburların çıkarılmasından önce kontrollü bir şekilde kabloların çözülmesi,

• Asansör boşluğunda geçici zeminin kurulması,

• Mevcut zeminler üzerine asansör boşluğu duvarlarının aşamalı olarak yıkımı ve enkazın uzaklaştırılması.

Bodrum, Kiler, Tonoz, Kubbe ve Kemerli Çatıların Yıkımı:

Bodrum, kiler, tonoz, kemer gibi yapıların yıkımları sırasında herhangi bir plansız hareketin olup olmadığı tanımlanmalıdır. Eğer planlanmayan hareket olursa herhangi bir kontrolsüz çöküşü önlemek için uygun önlemler alınmalıdır. Eğer bodrum, kiler, tonoz başka yapılarla bitişik ise elde edilen zemin basıncına dayanacak kadar güçlü olup olmadığı yetkili bir kişi tarafından incelenip belirlenmelidir. Güçlendirmek için önerilen yöntemler bu konuda uzman inşaat mühendisi tarafından değerlendirmeye tabi tutulmalıdır. Bodrum su basmandan yükseğe inşa edilmişse hidrolik basıncın ve kontrolsüz ani su demerajı sonucu herhangi bir çökmeyi engellemek için önlemler alınmalıdır. Çalışma bodrum katında yapılacak ise bodrumun bulunduğu alanın kapalı olduğunu tespit etmek gereklidir.

Bacalar ve Kulelerin Yıkımı:

Baca ya da kule yıkımı öncesinde detaylı bir inceleme ve araştırma yapılmalıdır. Taş ve tuğladan çelik, ahşap ve betona kadar uzanabilen bu durumu genel bir değerlendirme gerektirir. Sert havanın sebep olduğu yüksek rüzgârlar gibi baca stabilitesini etkileyen faktörler yıkım aşamaları boyunca düşünülmelidir. Geçici destekler kullanmak erken çöküşün oluşmamasını sağlamak için gerekli olabilir. Elle yıkım yapılacaksa güvenli çalışma platformlarından ve bacanın üst kısmından kademeli olarak yapılmalıdır. Bacaların ve kule tepelerinin yıkılmaları sırasında baca yüksekliğinin yaklaşık 1,5 katı kadar ve yapının türüne bağlı olarak yeterli genişlikte açık alan bırakılmalıdır.

Hazır Beton Panellerin Yıkımı:

Eğer yapı bir dizi güçlendirilmiş hazır beton panellerinden oluşmuş ise yapının yıkımı başlamadan önce yapısal elemanları sabitleyen, birleştirme ve bağlantı parçaları ile ilgili bir inceleme yapılmalıdır. Paneller mümkün olan yerlerde vinç yardımıyla kurulumunun tersi yönünde sökülür. Paneller çıkarılmadan önce, destek yapısından ayrılması sırasında ani dönel hareketi önleyecek şekilde, kütle merkezinin yukarısından yatay ve dikey olarak desteklenmelidir.

Cephe Korumaların Yıkımı:

Kullanılan yıkım metotlarında, planlanan cephe muhafazasının dayattığı sınırlar dikkate alınmalıdır. Enkaz ve malzeme düşmesi sonucu yaralanma riskine karşı insanları korumak için korumalar, tahta perdeler oluşturulmalıdır. Yıkım işi başlamadan önce cephe veya temellerin tamir edilmesi ve cephe için geçici destek sağlanması gerekebilir. Geçici desteklere rüzgâr gibi dış etkenlere bağlı olarak yıkım süresi boyunca ihtiyaç duyulabilir. İşin çeşitli aşamalarında cephe hareketi ve çatlamaları izlemek için inşaat mühendisi gibi yetkili bir kişi tarafından denetlenmesi gerekli olabilir. Kuvvetli yağış ve rüzgârlar, yer sarsıntısı ya da çarpma gibi olağan dışı olayların sonrasında yapı kontrol edilmelidir.

Depolama Tankları ve Boru Hatlarının Yıkımı:

Yer üstündeki ve yer altındaki depolama tankları ve boru hatları yıkılmadan ya da kaldırılmadan önce, daha önceki kullanımı belirlenerek tehlikeli kimyasalların ortadan kaldırılması için uygun eylem tespit edilir. Tank ve boru hatlarının yıkımı sırasında su kanalına veya drenaj sistemine hiçbir yanıcı ya da toksik maddenin girmediğinden emin olmak gerekir. Kaynak gibi sıcak işler tank ve borunun temizlenmesinden sonra yanıcı madde sızıntısı veya dökülmesi olasılığı olan yerlerde yürütülmemelidir.

Tehlikeli Tesislerin Yıkımı:

Tehlikesi büyük tesislerin yıkımı, kimyasal işler, gaz çalışmaları ve benzeri işler esnasında özel tedbirler alınmalıdır. Bu tür tesisler kimya mühendisi gibi yetkili kişilerle birlikte muayene edilmelidir. Yıkıma başlamadan önce yanıcı maddelerin uzaklaştırılacağı yeni yerler belirlenmelidir.

Konteynerlerde tutulan yanıcı ve parlayıcı maddeler yangına ya da patlamaya sebep olabilir. Bu nedenle temizlik için bir talimat takip edilmesi oldukça önemlidir. Aşağıda belirtilen malzemelerin depolandığı konteynerler güvensiz kabul edilir ve düzgün bir şekilde temizlenmeden önce sıcak işlere başlanmamalıdır:

• Petrol, gaz yağı, solvent ve hafif yağlar,

• Patlayıcı veya zehirli gazlar üretmek için metalle reaksiyona girebilen asitler ve bazlar,

• Ağır yağlar, katran ya da ısıya maruz kaldığında yanıcı gazlar açığa çıkarabilen katılar,

• Patlayıcı toz bulutu oluşturabilen ince bölünmüş parçacıklar ve yanıcı katılar.