Genel Bilgiler

Yerüstünde veya yeraltında gerçekleştirilmesi fark etmeksizin kazı, yarma doldurma, hafriyat, inşa gibi çeşitli inşaat ve mühendislik işlerinin yürütüldüğü işler, yapı/inşaat işleri olarak ifade edilmektedir.

İnşaat Sektörü, ekonomiye sağladığı katma değer ve istihdam olanaklarıyla ülkelerin lokomotif sektörü olma özelliğini her zaman korumuştur. Ancak sektörde yaşanan iş kazaları dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi ülkemiz için de büyük sorunlar teşkil etmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu istatistiklerine göre inşaat sektörü ülkemizde en çok iş kazasının yaşandığı sektörlerden biridir. İş kazalarına bağlı can kayıpları dikkate alındığında ise sektör, tüm sektörler içerisinde ilk sıradadır.

2021 yılı SGK verilerine göre ülkemizde bulunan 2 milyon 87 bin 692 işyerinin 197 bin 775'i inşaat işyeridir. Bununla birlikte tüm sektörlerde çalışanların % 9,5'i bu sektörde istihdam edilmektedir. Bu veriler inşaat sektörünün ekonomi ve istihdam açısından önemini ortaya koymaktadır.

Bilindiği üzere inşaat sektörü, ekonomik açıdan sahip olduğu olumlu etkilerinin yanı sıra, maalesef en çok ölümlü iş kazasının yaşandığı sektördür. 2021 yılında meydana gelen tüm iş kazalarının %11,4'ü inşaat sektöründe yaşanmış olup sektör bu oran ile tüm sektörler arasında üst sıralarda yer almaktadır. Ölümlü iş kazaları incelendiğinde ise 386 çalışanın inşaatlarda meydana gelen iş kazalarında hayatını kaybettiği ve sektörün %28'lik oranla en çok ölümün yaşandığı faaliyet alanı olduğu görülmektedir.

Sektörde geçmiş yıllarda meydana gelen ölümlü iş kazalarının gerçekleşme şekilleri özelinde yapılan araştırmalar, yaşanan ölümlerin %35 ila %45 arası değişen oranlarda yüksekten düşme kaynaklı gerçekleştiğini ortaya koymaktadır.

Yaşanan iş kazalarının önlenebilmesi, kayıpların en aza indirilebilmesi ve sektördeki tüm tarafların bilinçlenmesini sağlamak amacıyla Avrupa Birliği uyum süreci çerçevesinde Avrupa müktesebatındaki iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı, 4857 sayılı İş Kanunun 78 inci maddesine dayanılarak 2003 ve 2004 yıllarında yayımlanan yönetmeliklerle ülkemiz çalışma hayatına kazandırılmıştır. Söz konusu mevzuatlar, 20/6/2012 tarihli 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında güncellenmiştir.

Bu yönetmelikler arasında Avrupa Birliğinin 92/57/EEC sayılı Konsey Direktifi esas alınarak hazırlanan "Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği", yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını belirlemektedir. Bu yönetmelikle sektöre yeni bir kavram olarak proje sorumlusu tanımı getirilmiştir. Ayrıca Yönetmelik ile birlikte inşaat işlerine başlamadan önce bildirim yapılması, inşaat projelerinin hazırlık ve uygulama aşamalarında sağlık ve güvenlik koordinatörü görevlendirilmesi, her yapı projesine özgü sağlık ve güvenlik planı ve sağlık ve güvenlik dosyası hazırlanması zorunlu tutulmuştur. 5/10/2013 tarihli ve 28786 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği uyarınca getirilen bu yeni kavramlara ilişkin yükümlülükler Tablo 1'de yer almaktadır.

Tablo 1. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği'nde Yer Alan Bazı Yükümlülüklere İlişkin Koşullar